Uzun zamandır konuşulan enflasyon muhasebesinin, yıl sonu itibari ile tekrar uygulamaya girmesi beklenmektedir. Söz konusu düzenleme zorunlu olarak uygulanacaktır.
Edindiğimiz tecrübe ve uzmanlık doğrultusunda programlarımız içinde 2005 yılından beri bulunan Enflasyon Muhasebesi modülümüzü, güncel gelişmeleri takip ederek ilgili değişikliklere uyarlıyoruz. İlgili bilgilere, Zirve masaüstü programlarında enflasyon düzeltmesi yazımızdan ulaşabilirsiniz. Bu yazımızda ise enflasyon muhasebesi ile ilgili merak edilenleri yanıtladık.
Enflasyon Muhasebesi Nedir?
Enflasyon; genel fiyat seviyelerinin sürekli olarak artmasıdır. Enflasyon Muhasebesiyse; ekonomik enflasyonun finansal kayıtlar ve raporlar üzerindeki etkilerini hesaplamak ve izlemek amacıyla kullanılan bir muhasebe dalıdır.
Enflasyon Muhasebesi Neden Yapılır?
Fiyatlar genel seviyesindeki sürekli ve önemli artışlar, vergi matrahının oluşmasında bazı mükelleflerin lehine, bazı mükelleflerin de aleyhine sonuçlar doğurmaktadır. Borçlanarak çalışanların vergi matrahı suni olarak azalırken, öz sermayesi ile çalışanların vergi matrahı suni olarak artmakta ve bu durum, vergi adaletini ve ticaret hayatındaki rekabet ortamını zedelemektedir.
Bunun sonucu olarak da işletmeler öz sermaye ile çalışmaktan uzaklaşıp borçlanmaya yönelmektedir. Bu durum, ülkemizin kaynak dağılımını ve işletmelerin malî dengelerini bozar ve malî yapılarının zayıflamasına yol açar. Bu nedenle katlanılan finansman maliyeti, vergi matrahlarının büyük ölçüde azalmasına sebebiyet verir. Öz sermayesi ile çalışmak zorunda olan veya böyle çalışmayı tercih eden işletmeler kazanç vergisi olmaktan çıkıp servet vergisine dönüşen haksız vergilendirme ile karşılaşır. Bu durum aynı zamanda, kayıt dışı ekonomiyi teşvik etmekte ve kayıt dışı ekonominin temel sebepleri arasında yer almaktadır.
İşte tam olarak bu durumların engellenmesi için enflasyon muhasebesi yapılır.
Enflasyon Muhasebesi Nasıl Yapılır?
Enflasyon muhasebesinin yapılışını kısaca şu şekilde tarif edebiliriz:
- Bilançolarda yer alan düzeltmeye esas “parasal olmayan kıymetler” belirlenir.
- Kıymetlerin düzeltmeye esas tutar ve düzeltmeye esas tarihleri belirlenir.
- Düzeltmeye esas tarih ile 31.12.2023 tarihi arasındaki düzeltme katsayıları hesaplanır.
- Düzeltmeye esas tutar, düzeltme katsayısı ile çarpılarak düzeltilmiş değerler hesaplanır.
Enflasyon Muhasebesini Kimler Yapmak Zorunda?
Enflasyon düzeltmesi, kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri (anonim şirket, limitet şirket, kolektif, adi komandit, adi şirketler ve kooperatifler dahil) tarafından yapılacaktır.
Enflasyon Muhasebesini Kimler Uygulamayacak?
Enflasyon muhasebesi uygulamasına tabi olmayanları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Defterini bilanço esasına göre tutmayan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri,
- Kazançlarını işletme hesabı esasına göre tespit eden mükellefler ile serbest meslek kazanç defteri tutan serbest meslek erbabı mükellefler,
- Kayıtlarını Türk Lirası cinsinden tutmayanlar enflasyon muhasebesi uygulamayacaktır.
Enflasyon Muhasebesi Hangi Koşulda Yapılır?
Vergi kanunları açısından fiyat endeksindeki artışın (Yurt içi ÜFE), içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10’dan fazla olması halinde işletmeler, mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutarlar. 31.12.2021 tarihi itibariyle enflasyon muhasebesini gerektiren şartlar oluşmuştu. Ancak VUK Geçici 33’üncü madde ile uygulama, 31.12.2023 tarihine ötelenmiştir.
Enflasyon Muhasebesi ile İlgili Temel Kavramlar
Enflasyon muhasebesi şartlarını karşılayan ve enflasyon düzeltmesi yapması gerekenler için bazı önemli temel kavramları derledik.
Parasal Kıymetler
Bir finansal varlığın üzerinde yazan değerdir, yani orijinal değerdir. Enflasyon muhasebesinde nominal değer, varlığın orijinal değerini ifade eder. Nominal değerleri aynı kalan ancak satın alma gücü düşen değerlerdir.
Örneğin; Kasa, banka, alacaklar ve borçlar.
Parasal Olmayan Kıymetler
Finansal tablolarda görünen, ancak hızlıca nakde çevrilemeyen varlıkları ifade eder.
Örneğin; Maddi duran varlıklar, demirbaşlar ve stoklar.
Düzeltme Katsayısı
Enflasyon muhasebesinde düzeltme katsayısı; mali tabloların ait olduğu ayla ilgili fiyat endeksinin, düzeltmeye esas alınan tarihi içeren aya ait fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen katsayıdır.
Enflasyon Düzeltme İşlemlerinin Yapılması Sırasında İzlenecek Adımlar Nelerdir?
Enflasyon düzeltmesi yaparken şu adımları izlemek gerekir:
•Parasal olan/olmayan kıymetlerin tespiti
•Parasal olmayan kıymetlerin varsa ROFM düşüldükten sonraki düzeltmeye esas değerinin tespiti
•Düzeltmeye esas tarih ve uygulanacak düzeltme katsayısının tespiti
•Düzeltme katsayısı ile düzeltmeye esas değeri çarparak düzeltilmiş değerin tespiti
•Enflasyon (düzeltilmiş değerle düzeltmeye esas değer arasındaki) fark hesabının çıkarılması
•Açılış bilançosunun hazırlanması adımları takip edilmelidir.
Enflasyon Muhasebesi Uygulanmazsa Oluşabilecek Etkiler
Bu etkileri şu şekilde özetleyebiliriz:
•Mali tablolar bozulur
•Şirketlerin performans göstergeleri anlamsızlaşır
•Yönetsel zafiyet artar
•Yatırım, fiyatlama, finansman, maliyet, üretim, ücret politikaları, ve değerlendirmeler bozulacak
•Reel olmayan vergi yükü oluşur
•Gerçekçi olmayan kar dağılımı ortaya çıkar.
Enflasyon Muhasebesi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
2024 yılında yapılacak enflasyon düzeltmesi işlemlerinizle ilgili kafanıza takılmış olabilecek sorulardan bazılarının yanıtlarını sizin için derledik:
Enflasyon Muhasebesi Neden Önemlidir?
Enflasyon düzeltmesi, mali tabloların uzun yıllar boyunca süregelen yüksek enflasyonun etkilerinden arınmasını sağlar. Bu sayede vergileme üzerindeki enflasyondan kaynaklanan olumsuzluklar giderilir ve mali tablo, ait olduğu tarihteki satın alma gücünü gerçek değerinde yansıtarak daha doğru bir finansal görünüm sunar.
Enflasyon Muhasebesi Hangi Hesaplara Uygulanır?
Enflasyon muhasebesi; sabit kıymetler, stoklar gibi parasal olmayan kalem olarak sınıflandırılan hesaplara uygulanır.
Enflasyon Muhasebesi Hangi Mali Tablolarda Uygulanır?
Enflasyon muhasebesi 31.12.2023 tarihli mali tablolara uygulanır. Vergi kanunlarına göre sadece bilanço enflasyon düzeltmesine tabidir, gelir tablosu hesaplarında düzeltme yapılmaz.
2024 Yılında Enflasyon Muhasebesi Uygulanacak mı?
Evet. 2024 yılında biten hesap dönemine ilişkin bilançolar, geçici 33. madde kapsamında enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak.
Geçmiş Yıl Kârları Enflasyon Düzeltmesine Tabi mi?
Yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilecektir. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmeyecektir.
